بیماری سلیاک: از علائم شایع و هشداردهنده تا درمان موثر

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی مزمن است که در آن مصرف گلوتن (پروتئینی موجود در گندم، جو و چاودار) باعث آسیب به پرزهای پوشاننده دیواره روده باریک می‌شود. تخریب این پرزها موجب اختلال در جذب مواد مغذی و بروز علائم متنوعی در بخش‌های مختلف بدن می‌گردد. شدت و نوع علائم در بیماران متفاوت است و ممکن است از نشانه‌های گوارشی خفیف تا اختلالات عمومی گسترده متغیر باشد.

از مهم‌ترین علائم گوارشی بیماری سلیاک می‌توان به نفخ، اسهال مزمن، درد یا کرامپ شکمی، کاهش وزن بی‌دلیل، تهوع و احساس پری زودرس معده اشاره کرد. در برخی بیماران، علائم گوارشی چندان آشکار نیست و مشکلات جذب مواد مغذی، خود را به‌صورت کم‌خونی، خستگی مزمن یا پوکی استخوان نشان می‌دهد.

نشانه‌های خارج‌گوارشی نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. جوش های پوستی خارش‌دار (درماتیت هرپتی‌فورمیس)، زخم‌های دهانی مکرر، کاهش تمرکز، افسردگی، اضطراب، ریزش مو، تاخیر در رشد کودکان و ناباروری در زنان از جمله علائم هشداردهنده‌ای هستند که باید مورد بررسی قرار گیرند.

در مجموع، هر فردی که دچار مشکلات گوارشی مزمن، کمبود ویتامین‌های ضروری یا کاهش وزن بدون علت مشخص باشد، باید احتمال ابتلا به سلیاک در او مورد توجه قرار گیرد. تشخیص زودهنگام و رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن از آسیب بیشتر به روده و بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری می کند.

شناخت افراد پرخطر و عوامل زمینه‌ساز بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که در اثر واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن به پروتئین گلوتن ایجاد می‌شود. با وجود آنکه هر فردی ممکن است به این بیماری مبتلا شود، برخی گروه‌ها به دلایل ژنتیکی، ایمنی یا محیطی، در معرض خطر بالاتری قرار دارند. شناسایی این افراد، نقش مهمی در پیشگیری، تشخیص زودهنگام و کنترل عوارض بیماری دارد.

۱. عوامل ژنتیکی و خانوادگی

وجود سابقه بیماری سلیاک در خانواده یکی از مهم‌ترین عوامل خطر محسوب می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد احتمال ابتلا در بستگان درجه‌یک بیماران سلیاکی تا ۱۰ برابر بیشتر از افراد عادی است. ژن‌های HLA-DQ2 و HLA-DQ8 به‌عنوان عوامل ژنتیکی اصلی در بروز واکنش ایمنی غیرطبیعی نسبت به گلوتن شناخته شده‌اند.

۲. بیماری‌های خودایمنی همراه

افرادی که به سایر بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع یک، تیروئیدیت هاشیموتو، آرتریت روماتوئید یا بیماری‌های کبدی خود ایمنی مبتلا هستند، بیشتر در معرض سلیاک قرار دارند. در این افراد، عملکرد سیستم ایمنی به گونه‌ای تغییر می‌کند که احتمال تخریب سلول‌های سالم روده افزایش می‌یابد.

۳. شرایط گوارشی و اختلالات جذب

برخی افراد به‌صورت ژنتیکی یا در اثر آسیب‌های پیشین دستگاه گوارش، توانایی جذب طبیعی مواد غذایی را از دست می‌دهند. این وضعیت، زمینه‌ را برای واکنش ایمنی غیرطبیعی نسبت به گلوتن فراهم می‌کند. همچنین، سابقه عفونت‌های گوارشی مکرر در کودکی یکی از عوامل تسریع‌کننده در بروز سلیاک می باشد.

۴. فاکتورهای محیطی و سبک زندگی

زمان و نوع مصرف گلوتن در سال‌های ابتدایی زندگی، وضعیت تغذیه مادر در دوران بارداری، نحوه شیردهی و حتی سطح استرس و آلودگی‌های محیطی از جمله عواملی هستند که در بروز بیماری نقش دارند. ترکیب این فاکتورها با زمینه ژنتیکی، احتمال فعال شدن سلیاک را افزایش می‌دهد.

۵. تفاوت‌های جنسیتی

مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد که بروز سلیاک در زنان اندکی بیشتر از مردان است. احتمالاً تفاوت‌های هورمونی و تأثیر آن بر عملکرد سیستم ایمنی، دلیل اصلی این اختلاف محسوب می‌شود.

در مجموع، بیماری سلیاک نتیجه‌ی تعامل پیچیده‌ای میان ژن، سیستم ایمنی و محیط است. تشخیص افراد پرخطر و انجام آزمایش‌های غربالگری در زمان مناسب از بروز عوارض جدی ناشی از این بیماری جلوگیری می کند.

نشانه‌ها و علائم بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان خردسال

بیماری سلیاک در کودکان یکی از مهم‌ترین اشکال این اختلال خودایمنی است که معمولاً پس از شروع مصرف غذاهای حاوی گلوتن (مانند آرد گندم و جو) بروز می‌کند. واکنش ایمنی غیرطبیعی بدن به گلوتن موجب آسیب به پرزهای روده باریک می‌شود و در نتیجه، جذب مواد مغذی حیاتی در بدن کودک کاهش می‌یابد. تشخیص زودهنگام سلیاک در دوران نوزادی و کودکی از بروز عوارض رشد و کمبودهای تغذیه‌ای جلوگیری می‌کند.

۱. علائم گوارشی در نوزادان و خردسالان

علائم گوارشی اولین نشانه‌های قابل مشاهده در کودکان مبتلا به سلیاک هستند. شایع‌ترین این علائم عبارت‌اند از:

• اسهال مزمن یا مدفوع بدبو و حجیم
• نفخ و اتساع شکم
• تهوع، استفراغ و بی‌اشتهایی
• دل‌دردهای مکرر یا کولیک بدون علت مشخص

یبوست طولانی‌مدت در برخی موارد

تغییرات در عملکرد دستگاه گوارش به دلیل تخریب پرزهای روده، باعث اختلال در جذب مواد مغذی به‌ویژه آهن، کلسیم و ویتامین‌های محلول در چربی می‌شود.

۲. علائم ناشی از سوء‌جذب و کمبود مواد مغذی

در اثر کاهش جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی، کودک ممکن است دچار کم‌خونی فقر آهن، پوکی استخوان زودرس، ضعف عضلانی، رنگ‌پریدگی پوست و خستگی مزمن شود. در نوزادان، این وضعیت باعث بی‌قراری، خواب نامنظم و بی‌اشتهایی مزمن می شود.

۳. اختلال در رشد و تکامل

بیماری سلیاک درمان‌نشده بر رشد جسمی و ذهنی کودک تاثیر مستقیم میگذارد. کاهش وزن یا عدم افزایش وزن متناسب با سن، کوتاهی قد، تاخیر در رشد دندانی و بلوغ دیررس از پیامدهای مهم این بیماری هستند. در بسیاری از موارد، والدین اولین بار زمانی متوجه مشکل می‌شوند که منحنی رشد کودک در ویزیت‌های دوره‌ای کاهش می‌یابد.

۴. علائم خارج‌گوارشی

برخی کودکان ممکن است بدون علامت گوارشی مشخص، نشانه‌هایی مانند تحریک‌پذیری، افسردگی خفیف، تاخیر در یادگیری، جوش های پوستی (درماتیت هرپتی‌فورمیس) یا ریزش موی پراکنده نشان دهند. این نوع بروز غیرکلاسیک، معمولاً تشخیص بیماری را دشوارتر می‌کند و نیاز به بررسی‌های تخصصی آزمایشگاهی دارد.

۵. زمان بروز علائم و نقش تغذیه

علائم معمولاً چند هفته تا چند ماه پس از شروع مصرف گلوتن ظاهر می‌شوند. کودکانی که در سنین پایین‌تر و با حجم زیادتری از گلوتن تغذیه می‌شوند، در معرض خطر بالاتری قرار دارند. همچنین، نوع تغذیه در دوران شیرخوارگی و سابقه ابتلا به عفونت‌های ویروسی گوارشی بر بروز زودهنگام علائم تأثیر میگذارد.

تشخیص به‌موقع بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان با انجام آزمایش‌های سرولوژیک و بررسی بافتی روده باریک ممکن است. رعایت دقیق رژیم غذایی بدون گلوتن به ترمیم بافت روده، رشد طبیعی کودک و جلوگیری از عوارض بلندمدت کمک می کند.

علت تخریب پرزهای روده و نقش آن در بروز بیماری سلیاک

پرزهای روده (Villi) ساختارهای ظریف و انگشت‌مانندی هستند که سطح داخلی روده باریک را پوشانده و وظیفه جذب مواد مغذی را بر عهده دارند. سلامت این پرزها برای جذب مؤثر و کامل ویتامین‌ها، املاح و سایر ترکیبات ضروری بدن حیاتی است. در بیماری سلیاک، واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی نسبت به گلوتن موجب آسیب به این پرزها می‌شود و در نهایت، منجر به تحلیل و صاف شدن سطح مخاط روده می‌گردد.

۱. واکنش ایمنی بدن نسبت به گلوتن

گلوتن شامل دو پروتئین اصلی به نام‌های گلوتنین و گلیادین است. در افراد مستعد، ورود گلیادین به روده باعث تحریک سیستم ایمنی می‌شود. سلول‌های ایمنی با ترشح آنتی‌بادی‌هایی مانند IgA ضد ترانس‌گلوتامیناز بافتی (tTG) و آنتی‌بادی ضد اندومیزیال (EMA) به بافت روده حمله می‌کنند. این فرایند خود ایمنی منجر به التهاب مزمن و تخریب تدریجی پرزهای روده می‌شود.

۲. التهاب مزمن و آسیب به بافت مخاطی

در اثر فعال شدن مداوم سیستم ایمنی، سلول‌های التهابی در لایه مخاطی روده تجمع پیدا می‌کنند. این التهاب روده مزمن باعث کوتاه شدن یا از بین رفتن پرزها (Villous Atrophy) و در نهایت کاهش سطح جذب‌کننده روده می‌شود. با ادامه روند تخریب، مخاط روده صاف و فاقد ساختار طبیعی می‌شود که این تغییرات به وضوح در نمونه‌برداری (بیوپسی) قابل مشاهده است.

۳. پیامدهای تخریب پرزهای روده

از بین رفتن پرزهای روده به‌طور مستقیم موجب اختلال در جذب مواد مغذی می‌شود. در نتیجه، بدن دچار کمبود هایی مانند فقر آهن، کمبود ویتامین‌های گروه B، کلسیم، ویتامین D و اسید فولیک می‌گردد. این کمبودها علائمی نظیر ضعف عمومی، کم‌خونی، پوکی استخوان و کاهش وزن بی‌دلیل را به دنبال دارند. در کودکان، این آسیب رشد جسمی و ذهنی را به‌طور جدی مختل می کند.

۴. نقش ژنتیک در تخریب پرزها

ژن‌های HLA-DQ2 و HLA-DQ8 در ایجاد پاسخ ایمنی غیر طبیعی نسبت به گلوتن نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. افرادی که حامل این ژن‌ها هستند، مستعد تولید آنتی‌ بادی‌هایی‌اند که مستقیماً با بافت روده واکنش می‌دهند. در واقع، وجود این ژن‌ها پیش‌زمینه‌ای است که در مواجهه با گلوتن، موجب فعال شدن فرآیند تخریب پرزهای روده می‌شود.

۵. ترمیم پرزهای روده پس از حذف گلوتن

خبر امیدوار کننده آن است که با حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی، التهاب به تدریج کاهش یافته و پرزهای روده توانایی بازسازی خود را به دست می‌آورند. در بزرگسالان ممکن است این روند چند ماه تا یک سال به طول انجامد، اما در کودکان معمولاً بازسازی سریع‌تر اتفاق می‌افتد. رعایت دقیق رژیم بدون گلوتن، تنها راه موثر برای ترمیم پایدار پرزها و بازگشت عملکرد طبیعی روده است.

تخریب پرزهای روده در بیماری سلیاک یکی از اصلی‌ترین مکانیسم‌های ایجاد علائم بالینی است. درک این فرآیند برای پزشکان، بیماران و والدین کودکان مبتلا اهمیت زیادی دارد، زیرا درمان مؤثر تنها با قطع کامل مصرف گلوتن و کنترل واکنش ایمنی بدن امکان‌پذیر است.

تاثیر بیماری سلیاک در دوران بارداری بر سلامت مادر و جنین

بیماری سلیاک در دوران بارداری، یکی از موضوعات مهم در سلامت زنان است؛ زیرا اختلال در جذب مواد مغذی هم بر سلامت مادر و هم بر رشد طبیعی جنین اثر میگذارد. در زنان بارداری که مبتلا به سلیاک تشخیص‌داده‌ نشده یا کنترل‌ نشده هستند، احتمال بروز عوارض بارداری به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. شناخت ارتباط میان این بیماری و بارداری برای پیشگیری و درمان به‌موقع اهمیت فراوانی دارد.

۱. تاثیر سلیاک بر بدن مادر در دوران بارداری

در بیماری سلیاک درمان‌نشده، التهاب مزمن روده و تخریب پرزها منجر به کاهش جذب مواد مغذی حیاتی از جمله آهن، کلسیم، فولات، ویتامین D و ویتامین B12 می‌شود. این کمبودها سبب کم‌خونی، ضعف عمومی، پوکی استخوان زودرس و افزایش خطر خستگی و سرگیجه در مادر می شوند. علاوه بر این، التهاب سیستمیک ناشی از سلیاک ممکن است بر تعادل هورمونی و عملکرد سیستم ایمنی در بارداری اثر منفی میگذارد.

۲. خطرات احتمالی برای جنین

کاهش جذب مواد ضروری در بدن مادر مستقیماً بر رشد جنین اثرگذار است. نوزادان مادران مبتلا به سلیاک کنترل‌نشده بیشتر در معرض خطر وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس، رشد داخل‌رحمی محدود (IUGR) و در موارد نادر سقط جنین خودبه‌خودی قرار دارند. فقر فولات و آهن در مادر ممکن است منجر به نقایص لوله عصبی در جنین شود که اهمیت درمان و اصلاح رژیم غذایی را دوچندان می‌کند.

۳. اهمیت تشخیص زودهنگام و درمان

در بسیاری از موارد، سلیاک تا پیش از بارداری تشخیص داده نمی‌شود. زنانی که سابقه ناباروری، سقط‌های مکرر یا مشکلات جذب مزمن دارند، باید از نظر سلیاک بررسی شوند. تشخیص به‌موقع با انجام آزمایش‌های سرولوژیک (anti-tTG و EMA) و در صورت لزوم بیوپسی روده انجام می‌شود. شناسایی بیماری پیش از بارداری یا در ماه‌های ابتدایی، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض بعدی دارد.

۴. مدیریت تغذیه و رژیم بدون گلوتن

رعایت دقیق رژیم غذایی بدون گلوتن اصلی‌ترین و موثرترین راه برای کنترل سلیاک در دوران بارداری است. با حذف کامل گلوتن از وعده‌های غذایی، جذب مواد مغذی به تدریج بهبود می‌یابد و خطر عوارض کاهش می‌یابد. استفاده از مکمل‌های آهن، فولات، ویتامین D و کلسیم تحت نظر پزشک نیز برای حمایت از سلامت مادر و رشد مطلوب جنین توصیه می‌شود.

۵. پیش‌آگهی بارداری در بیماران سلیاکی

در زنانی که سلیاک آن‌ها به‌خوبی کنترل شده و رژیم بدون گلوتن را به‌درستی رعایت می‌کنند، معمولاً بارداری بدون عارضه و نتیجه‌ی موفقی خواهد داشت. در این بیماران، احتمال بروز مشکلاتی مانند زایمان زودرس یا وزن پایین نوزاد تقریباً مشابه زنان سالم است. به همین دلیل، پایبندی به رژیم غذایی و پیگیری منظم پزشکی کلید اصلی موفقیت در بارداری بیماران سلیاکی محسوب می‌شود.

رعایت رژیم غذایی صحیح، کنترل سطح ویتامین‌ها و آگاهی از علائم هشداردهنده، از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه برای زنان باردار مبتلا به بیماری سلیاک است. همکاری مداوم میان متخصص گوارش، پزشک زنان و کارشناس تغذیه سلامت مادر و جنین را به‌طور قابل‌توجهی تضمین می کند.

مهم‌ترین آزمایش‌ها و روش‌های تشخیص دقیق بیماری سلیاک

تشخیص دقیق بیماری سلیاک نیازمند ترکیبی از بررسی‌های بالینی، آزمایش‌های سرولوژیک و روش‌های بافت‌شناسی است. از آنجا که علائم این بیماری مشابه بسیاری از اختلالات گوارشی دیگر می باشد، انجام آزمایش‌های تخصصی و تفسیر دقیق نتایج آن‌ها برای رسیدن به تشخیص قطعی ضروری است.

۱. آزمایش‌های سرولوژیک (خونی)

آزمایش‌های خون، نخستین مرحله در تشخیص سلیاک هستند. این آزمایش‌ها برای شناسایی آنتی‌بادی‌هایی طراحی شده‌اند که سیستم ایمنی بدن در واکنش به مصرف گلوتن تولید می‌کند. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

آنتی‌بادی ضد ترانس‌گلوتامیناز بافتی (anti-tTG IgA):

دقیق‌ترین و پرکاربردترین آزمایش برای غربالگری سلیاک است. بالا بودن سطح این آنتی‌بادی نشانه فعال بودن واکنش ایمنی در روده است.

آنتی‌بادی ضد اندومیزیال (EMA):

آزمایشی با ویژگی بسیار بالا که معمولاً برای تایید نتایج آزمایش tTG استفاده می‌شود. وجود EMA در خون به‌طور قاطع احتمال ابتلا به سلیاک را تقویت می‌کند.

آنتی‌بادی ضد پپتیدهای دهیدره‌شده گلیادین (DGP):

در مواردی که سطح IgA پایین باشد یا بیمار کودک خردسال باشد، از این آزمایش برای شناسایی واکنش بدن نسبت به گلوتن استفاده می‌شود.

آزمایش IgA تام (Total IgA):

برای اطمینان از صحت نتایج، سطح کلی IgA در بدن نیز اندازه‌گیری می‌شود، زیرا کمبود IgA ممکن است باعث منفی کاذب شدن سایر تست‌ها شود.

۲. آزمایش ژنتیکی (HLA Typing)

آزمایش ژنتیکی جهت بررسی حضور ژن‌های HLA-DQ2 و HLA-DQ8 انجام می‌شود. وجود این ژن‌ها برای ابتلا به سلیاک ضروری است اما به‌تنهایی تشخیص قطعی محسوب نمی‌شود. در صورت عدم وجود این ژن‌ها، احتمال ابتلا به بیماری تقریباً منتفی است. این تست به‌ویژه در موارد مشکوک یا در بیمارانی که رژیم بدون گلوتن را از قبل شروع کرده‌اند، کاربرد دارد.

۳. آندوسکوپی و بیوپسی از روده باریک

در صورت مثبت بودن نتیجه آزمایش‌های خون، مرحله بعدی انجام آندوسکوپی است. پزشک با استفاده از لوله باریکی که دوربین دارد، از بخش ابتدایی روده باریک (دئودنوم) نمونه‌برداری می‌کند.

بررسی بافت در زیر میکروسکوپ معمولاً نشان‌دهنده‌ی موارد زیر است:

• کوتاه شدن یا از بین رفتن پرزهای روده (Villous Atrophy)
• افزایش لنفوسیت‌های داخل اپیتلیوم
• ضخیم شدن لایه پایه و تغییرات التهابی

وجود این ویژگی‌ها تاییدکننده تشخیص قطعی سلیاک است.

۴. پاسخ به رژیم بدون گلوتن

در برخی بیماران، به‌ویژه در کودکان، بهبود علائم پس از چند هفته رعایت رژیم بدون گلوتن نیز به‌عنوان یک معیار تشخیصی غیرمستقیم در نظر گرفته می‌شود. کاهش علایم گوارشی، افزایش انرژی بدن و بهبود جذب مواد مغذی، نشانه‌هایی از بازسازی پرزهای روده و کنترل بیماری هستند.

۵. آزمایش‌های پیگیری پس از تشخیص

پس از شروع درمان، پزشک ممکن است در فواصل زمانی مشخص، مجدداً آزمایش anti-tTG را برای ارزیابی پاسخ به رژیم غذایی انجام دهد. کاهش سطح آنتی‌بادی‌ها نشان‌دهنده‌ی کنترل موفق بیماری و پایبندی بیمار به رژیم بدون گلوتن است.

تشخیص دقیق بیماری سلیاک نیازمند همکاری نزدیک بین پزشک، متخصص آزمایشگاه و بیمار است. تنها با ترکیب نتایج بالینی، سرولوژیک و بافتی می‌توان به تشخیص قطعی دست یافت و از بروز عوارض بلندمدت جلوگیری کرد.

خطرات و پیامدهای نادیده گرفتن بیماری سلیاک برای بدن

بیماری سلیاک در صورت عدم تشخیص یا بی‌توجهی به درمان، پیامدهای جدی و گاه جبران‌ناپذیری برای سلامت بدن ایجاد می کند. از آنجا که این بیماری یک اختلال خودایمنی مزمن است، ادامه مصرف گلوتن موجب تحریک مداوم سیستم ایمنی و تخریب پیشرونده بافت روده باریک می‌شود. بی‌توجهی به رژیم درمانی نه‌تنها عملکرد گوارشی را مختل می‌کند، بلکه به مرور سایر اندام‌های حیاتی بدن را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

۱. سوء‌جذب مزمن و کمبود مواد مغذی

یکی از نخستین و شایع‌ترین عوارض سلیاک درمان‌نشده، اختلال در جذب مواد مغذی است. تخریب پرزهای روده موجب می‌شود بدن نتواند ویتامین‌ها و املاح ضروری مانند آهن، کلسیم، روی، فولات و ویتامین‌های A، D، E و K را جذب کند. نتیجه‌ی این فرآیند، بروز مشکلاتی نظیر کم‌خونی فقر آهن، خستگی مزمن، پوکی استخوان، ضعف عضلانی و کاهش وزن بی‌دلیل است. در کودکان، این وضعیت باعث اختلال رشد و تاخیر در بلوغ می‌شود.

۲. افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های خودایمنی

تحریک مداوم سیستم ایمنی در اثر مصرف گلوتن، احتمال بروز سایر بیماری‌های خودایمنی را افزایش می‌دهد. بیماران سلیاکی درمان‌نشده بیش از دیگران در معرض ابتلا به دیابت نوع یک، تیروئیدیت خود ایمنی، هپاتیت خودایمنی و آرتریت روماتوئید قرار دارند. این هم‌پوشانی ایمنی روند درمان و کنترل بیماری‌ها را دشوار می کند.

۳. اختلالات عصبی و روانی

بیماری سلیاک تنها محدود به دستگاه گوارش نیست. کمبود ویتامین‌های گروه B و التهاب سیستمیک ناشی از بیماری ممکن است منجر به بروز اختلالات عصبی مانند نوروپاتی محیطی، اختلال در تمرکز، افسردگی، اضطراب و تغییرات خلقی شود. برخی بیماران بدون علائم گوارشی مشخص، تنها با مشکلات روانی یا عصبی به پزشک مراجعه می‌کنند که تشخیص بیماری را دشوار می‌سازد.

۴. عوارض استخوانی و مفصلی

به دلیل کاهش جذب کلسیم و ویتامین D، بیماران سلیاکی درمان‌نشده دچار کاهش تراکم استخوان، پوکی استخوان زودرس و افزایش خطر شکستگی‌های استخوانی می‌شوند. همچنین، التهاب مزمن باعث دردهای مفصلی و احساس خشکی در عضلات می شود.

۵. مشکلات باروری و بارداری پرخطر

در زنان مبتلا به سلیاک کنترل‌نشده، خطر ناباروری، سقط‌های مکرر، زایمان زودرس و وزن پایین نوزاد هنگام تولد افزایش می‌یابد. در مردان نیز، سلیاک درمان‌نشده ممکن است باعث کاهش میل جنسی یا اختلال در تولید اسپرم شود. این عوارض معمولاً پس از شروع رژیم بدون گلوتن و ترمیم روده به‌تدریج برطرف می‌شوند.

۶. خطر ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش

یکی از پیامدهای نادر اما جدی سلیاک مزمن و درمان‌نشده، افزایش احتمال ابتلا به برخی سرطان‌هاست. لنفوم روده باریک (Enteropathy-Associated T-Cell Lymphoma) و آدنوکارسینوم روده از جمله بدخیمی‌هایی هستند که در بیماران با التهاب مزمن و آسیب طولانی‌مدت روده دیده می‌شوند. رعایت رژیم بدون گلوتن این خطر را به حداقل میرساند.

۷. کیفیت پایین زندگی و عوارض عمومی

سلیاک کنترل‌نشده موجب خستگی، کاهش تمرکز، احساس نفخ و درد مداوم شکم می‌شود. این علائم مزمن بر کیفیت زندگی، بهره‌وری روزانه و وضعیت روانی فرد تأثیر منفی می‌گذارد. با گذشت زمان، اضطراب ناشی از بیماری و محدودیت‌های غذایی نیز منجر به انزوای اجتماعی می شود.

نادیده گرفتن بیماری سلیاک نه‌تنها باعث آسیب مداوم به روده، بلکه منجر به اختلالات سیستمیک گسترده در بدن می‌شود. تشخیص زودهنگام، رعایت دقیق رژیم غذایی بدون گلوتن و پیگیری منظم پزشکی سه رکن اصلی در پیشگیری از این عوارض و حفظ سلامت بلندمدت بیماران سلیاکی است.

عوامل مؤثر در افزایش احتمال ابتلا به بیماری سلیاک

بیماری سلیاک نتیجه‌ی واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن به گلوتن است؛ پروتئینی که در گندم، جو و چاودار وجود دارد. با این حال، تنها مصرف گلوتن برای بروز این بیماری کافی نیست و مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، محیطی و ایمنی در کنار یکدیگر، خطر ابتلا را افزایش می‌دهند. شناخت این عوامل در پیشگیری، تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر بیماری نقش مهمی ایفا می کند.

۱. زمینه ژنتیکی و سابقه خانوادگی

ژنتیک مهم‌ترین عامل مؤثر در بروز سلیاک محسوب می‌شود. حدود ۹۵ درصد از مبتلایان دارای یکی از دو ژن HLA-DQ2 یا HLA-DQ8 هستند. افرادی که بستگان درجه یک آن‌ها (مانند والدین، خواهر، برادر یا فرزندان) به این بیماری مبتلا هستند، تا ۱۰ برابر بیشتر از افراد عادی در معرض خطر قرار دارند.

۲. اختلال در عملکرد سیستم ایمنی

در برخی افراد، سیستم ایمنی به‌صورت غیرطبیعی به گلوتن واکنش نشان می‌دهد و موجب التهاب روده باریک و تخریب بافت آن می‌شود. این واکنش ایمنی ممکن است تحت تأثیر عوامل ژنتیکی یا ابتلا به سایر بیماری‌های خودایمنی (مانند دیابت نوع یک یا تیروئیدیت هاشیموتو) تشدید شود.

۳. عفونت‌های ویروسی و باکتریایی در دوران کودکی

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که عفونت‌های گوارشی مکرر در سال‌های ابتدایی زندگی احتمال بروز سلیاک را افزایش می دهند. ویروس‌هایی مانند آدنوویروس، انتروویروس و روتاویروس ممکن است موجب تغییر در پاسخ ایمنی روده و تحریک واکنش نسبت به گلوتن شوند.

۴. مصرف زودهنگام و یا دیرهنگام گلوتن در نوزادان

نحوه و زمان شروع تغذیه با گلوتن در دوران نوزادی نیز یکی از عوامل مهم است. مطالعات نشان می‌دهد که افزودن گلوتن به رژیم غذایی نوزادان قبل از ۴ ماهگی یا پس از ۷ ماهگی ممکن است خطر بروز سلیاک را افزایش دهد، به‌ویژه در کودکانی که زمینه ژنتیکی دارند.

۵. بیماری‌های خودایمنی همراه

وجود بیماری‌های خودایمنی دیگر مانند دیابت نوع یک، بیماری تیروئید خود ایمنی، آرتریت روماتوئید یا سندرم شوگرن با افزایش احتمال ابتلا به سلیاک همراه است. این هم‌پوشانی ایمنی نشان می‌دهد که زمینه‌ی ژنتیکی مشابهی در بسیاری از این بیماری‌ها وجود دارد.

۶. عوامل محیطی و سبک زندگی

اگرچه هنوز نقش دقیق محیط در بروز سلیاک به طور کامل مشخص نیست، اما استرس‌های شدید، تغییرات میکروبیوتای روده، مصرف برخی داروهای گوارشی (مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون) و کیفیت پایین رژیم غذایی بر نحوه واکنش سیستم ایمنی به گلوتن تأثیر میگذارند.

۷. هورمون‌ها و جنسیت

مطالعات نشان داده‌اند که بیماری سلیاک در زنان دو تا سه برابر شایع‌تر از مردان است. تغییرات هورمونی، به‌ویژه در دوران بارداری یا یائسگی، در بروز یا تشدید علائم بیماری نقش دارند.

بروز بیماری سلیاک حاصل تعامل پیچیده میان ژنتیک، سیستم ایمنی و عوامل محیطی است. افرادی که دارای سابقه خانوادگی بیماری، ابتلا به بیماری‌های خودایمنی یا سابقه عفونت‌های مکرر گوارشی هستند، باید نسبت به علائم سلیاک آگاهی بیشتری داشته باشند. تشخیص زودهنگام و رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن، کلید اصلی در پیشگیری از عوارض جدی این بیماری محسوب می‌شود.

عوارض جسمی و گوارشی ناشی از پیشرفت بیماری سلیاک

بیماری سلیاک در صورت عدم تشخیص یا بی‌توجهی به رژیم درمانی، منجر به بروز مجموعه‌ای از اختلالات گوارشی و آسیب‌های سیستمیک در بدن می شود. با پیشرفت این بیماری، التهاب مزمن در روده باریک باعث تخریب تدریجی پرزهای روده‌ای می‌گردد و این موضوع نه‌تنها هضم و جذب مواد مغذی را مختل می‌کند، بلکه بر عملکرد سایر اندام‌ها نیز تأثیر منفی می‌گذارد.

۱. اختلال در جذب مواد مغذی

مهم‌ترین پیامد گوارشی پیشرفت سلیاک، سوء‌جذب مزمن است. با آسیب دیدن پرزهای روده، سطح جذب مواد مغذی کاهش یافته و بدن قادر به دریافت کافی پروتئین، چربی، ویتامین‌ها و املاح معدنی نخواهد بود. این وضعیت منجر به کم‌خونی، ضعف عمومی، پوکی استخوان و کاهش وزن ناگهانی می‌شود.

۲. نفخ، اسهال و دردهای شکمی مداوم

التهاب مداوم دیواره روده باعث اختلال در هضم و تغییر در ترکیب میکروبی روده می‌شود. نتیجه‌ی آن بروز نفخ شدید، گاز، اسهال مزمن یا گاهی یبوست، تهوع و دل‌دردهای مکرر است. این علائم ممکن است به اشتباه با سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) یا آلرژی غذایی اشتباه گرفته شوند.

۳. تغییرات در بافت و عملکرد کبد

پیشرفت سلیاک موجب افزایش خفیف آنزیم‌های کبدی و بروز التهاب در بافت کبد می شود. در برخی بیماران، در صورت بی‌توجهی طولانی‌مدت، خطر ابتلا به هپاتیت خودایمنی یا بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) نیز افزایش می‌یابد.

۴. کاهش تراکم استخوان و ضعف عضلانی

به‌دلیل جذب ناکافی کلسیم و ویتامین D، بیماران دچار استئوپنی (کاهش تراکم استخوان) و در مراحل پیشرفته‌ استئوپروز (پوکی استخوان) می‌شوند. همچنین، کمبود منیزیم و پتاسیم باعث گرفتگی عضلات، احساس خستگی و ضعف حرکتی می‌گردد.

۵. اختلال در رشد کودکان و نوجوانان

در کودکان مبتلا به سلیاک درمان‌نشده، جذب ناکافی مواد مغذی باعث کندی رشد، تاخیر در بلوغ، کاهش وزن و کوتاهی قد نسبت به سن تقویمی می‌شود. این نشانه‌ها یکی از علائم هشداردهنده‌ی مهم در تشخیص زودهنگام بیماری در سنین پایین است.

۶. کم‌خونی و خستگی مزمن

التهاب روده و از بین رفتن پرزهای آن منجر به جذب ناکافی آهن، فولات و ویتامین B12 می‌شود. در نتیجه، بیمار دچار کم‌خونی میکروسیتیک یا ماکروسیتیک، احساس ضعف، بی‌حوصلگی، تپش قلب و کاهش تمرکز خواهد شد.

۷. تغییر در عملکرد دستگاه عصبی و روانی

پیشرفت بیماری سلیاک علاوه بر عوارض گوارشی، بر سیستم عصبی مرکزی و محیطی نیز تأثیر می‌گذارد. کمبود ویتامین‌های گروه B و التهاب سیستمیک ممکن است منجر به بروز افسردگی، اضطراب، اختلال در تمرکز، بی‌حسی اندام‌ها یا نوروپاتی محیطی شود.

۸. افزایش خطر سرطان‌های روده‌ای

در مراحل پیشرفته و در صورت عدم رعایت رژیم بدون گلوتن، خطر ابتلا به لنفوم روده باریک و آدنوکارسینوم روده افزایش می‌یابد. این عارضه گرچه نادر است، اما در بیماران با التهاب مزمن و طولانی‌مدت احتمال بروز بالاتری دارد.

بیماری سلیاک درمان‌نشده، یک اختلال محدود به دستگاه گوارش نیست بلکه بر سلامت عمومی بدن تاثیر گسترده‌ای می گذارد. تشخیص زودهنگام، رعایت کامل رژیم غذایی بدون گلوتن و پایش منظم وضعیت تغذیه و تراکم استخوان، راهکارهای کلیدی برای جلوگیری از بروز این عوارض جدی هستند.

جدیدترین روش‌های درمان و کنترل بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی مزمن است که در آن بدن نسبت به گلوتن واکنش ایمنی نشان می‌دهد و باعث تخریب پرزهای روده باریک می‌شود. در حال حاضر، هیچ درمان قطعی دارویی برای این بیماری وجود ندارد؛ اما پیشرفت‌های اخیر علمی و پزشکی روش‌های مؤثری برای کنترل، کاهش علائم و بازسازی عملکرد روده ارائه داده‌اند. در ادامه به مهم‌ترین و جدیدترین این روش‌ها پرداخته می‌شود.

۱. رژیم غذایی بدون گلوتن؛ اصلی‌ترین روش کنترل بیماری

پایه و اساس درمان سلیاک، رعایت رژیم غذایی کاملاً بدون گلوتن است. این رژیم شامل حذف کامل گندم، جو، چاودار و فرآورده‌های آن‌ها از وعده‌های غذایی است.

با رعایت این رژیم، التهاب روده به مرور کاهش یافته و پرزهای آسیب‌دیده روده باریک بازسازی می‌شوند. بیماران باید از برچسب مواد غذایی اطمینان حاصل کنند و حتی از تماس‌های غیرمستقیم (آلودگی متقاطع در آشپزخانه) جلوگیری نمایند.

۲. مکمل‌های تغذیه‌ای برای جبران کمبودها

به دلیل سوء‌جذب مزمن، بیماران سلیاکی اغلب دچار کمبود آهن، ویتامین D، کلسیم، فولات و ویتامین B12 هستند. مصرف مکمل‌های مناسب با نظر پزشک به بازگرداندن سطح طبیعی این مواد در بدن کمک می کند و از بروز کم‌خونی، پوکی استخوان و ضعف سیستم ایمنی جلوگیری می نماید.

۳. درمان‌های دارویی در حال تحقیق (درمان‌های نوین)

در سال‌های اخیر، تحقیقات گسترده‌ای بر روی داروهای جدید برای کاهش حساسیت بدن به گلوتن در حال انجام است. برخی از این رویکردهای نوین عبارتند از:

آنزیم‌های تجزیه‌کننده گلوتن:

این داروها با شکستن مولکول‌های گلوتن در معده قبل از رسیدن به روده، از تحریک سیستم ایمنی جلوگیری می‌کنند.

مهارکننده‌های مسیر ایمنی (ZED1227): 

داروی آزمایشی که فعالیت آنزیم ترانس‌گلوتامیناز را مهار کرده و پاسخ خودایمنی به گلوتن را کاهش می‌دهد.

واکسن Nexvax2:

نوعی واکسن در حال توسعه که هدف آن ایجاد تحمل ایمنی در برابر گلوتن است تا سیستم ایمنی به‌تدریج واکنش خود را از دست بدهد.

داروهای تنظیم‌کننده نفوذ پذیری روده:

مانند Lanreotide acetate که با تقویت سد روده‌ای، مانع ورود مولکول‌های گلوتن به جریان خون می‌شود.

اگرچه این درمان‌ها هنوز در مرحله‌ی پژوهشی هستند، اما امید می‌رود در آینده نزدیک، گزینه‌هایی مکمل برای بیماران فراهم شود.

۴. بازسازی میکروبیوتای روده

مطالعات اخیر نشان داده‌اند که ترکیب باکتری‌های مفید روده در بیماران سلیاکی دچار تغییر می‌شود. استفاده از پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها به بازسازی تعادل میکروبی کمک می کند، التهاب روده را کاهش می دهد و علائم گوارشی مانند نفخ و اسهال را بهبود می بخشد.

۵. پایش مداوم و مشاوره تغذیه‌ای

کنترل مؤثر بیماری سلیاک نیازمند پیگیری منظم پزشکی و ارزیابی مداوم وضعیت تغذیه و جذب مواد معدنی است. مراجعه دوره‌ای به متخصص گوارش و کارشناس تغذیه برای بررسی وضعیت روده، تراکم استخوان، عملکرد کبد و سطح ویتامین‌ها ضروری است.

همچنین آموزش بیمار در خصوص شناسایی مواد غذایی حاوی گلوتن و جایگزین‌های ایمن، از ارکان اصلی موفقیت درمان است.

۶. مدیریت استرس و حمایت روانی

از آنجا که سلیاک یک بیماری مزمن است، بسیاری از بیماران درگیر اضطراب، خستگی روانی یا احساس محدودیت در رژیم غذایی می‌شوند. شرکت در گروه‌های حمایتی و استفاده از مشاوره‌های روان‌شناختی در پایداری بیمار در رعایت رژیم درمانی و حفظ کیفیت زندگی نقش مهمی دارند.

درمان بیماری سلیاک در حال حاضر بر پایه رژیم غذایی بدون گلوتن است، اما با پیشرفت‌های علمی اخیر، چشم‌انداز درمان‌های دارویی و ایمنی‌درمانی در آینده نزدیک بسیار امیدوارکننده است. ترکیب پایش پزشکی دقیق، تغذیه اصولی و مراقبت روانی زندگی بیماران سلیاکی را به سطح طبیعی و سالم باز میگرداند.

داروها و مکمل‌های مؤثر برای تقویت پرز روده در بیماران سلیاکی

در بیماری سلیاک، تخریب پرزهای روده باریک ناشی از واکنش ایمنی به گلوتن، باعث کاهش جذب مواد مغذی می‌شود. برای ترمیم این پرزها و بهبود عملکرد روده، ترکیبی از رژیم غذایی بدون گلوتن، مکمل‌های تغذیه‌ای و داروهای حمایتی توصیه می‌شود.

۱. مکمل‌های ویتامینی و معدنی

به دلیل سوء‌جذب مواد مغذی، بیماران سلیاکی اغلب نیازمند مکمل‌های خاص هستند:

• ویتامین D و کلسیم: برای تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان
• آهن و ویتامین B12: پیشگیری از کم‌خونی فقر آهن و اختلالات عصبی
• فولات و ویتامین B6: برای حمایت از عملکرد سیستم عصبی و تشکیل سلول‌های خونی سالم
• روی و منیزیم: برای بهبود متابولیسم و عملکرد عضلانی

۲. پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها

بازسازی میکروبیوتای روده التهاب روده را کاهش می دهد و به ترمیم پرزها کمک می کند. مصرف پروبیوتیک‌هایی مانند Lactobacillus و Bifidobacterium و پری‌بیوتیک‌ها، با افزایش باکتری‌های مفید، تعادل روده را بازسازی می‌کند.

۳. آنزیم‌های گوارشی

برخی آنزیم‌های مکمل، مانند آنزیم‌های تجزیه‌کننده گلوتن، هضم گلوتن را قبل از رسیدن به روده بهبود می دهند و از تحریک سیستم ایمنی جلوگیری می کنند. این مکمل‌ها باعث کاهش التهاب و کمک به بهبود ساختار پرزها می‌شوند.

۴. داروهای نوین در حال تحقیق

داروهای جدیدی در دست مطالعه هستند که به محافظت و ترمیم پرزهای روده کمک می کنند:

Larazotide acetate: کاهش نفوذ پذیری روده و جلوگیری از ورود مولکول‌های گلوتن

مهارکننده‌های مسیر ایمنی (مثل ZED1227): کاهش پاسخ خود ایمنی به گلوتن

واکسن‌های ایمنی‌درمانی: هدف ایجاد تحمل ایمنی در برابر گلوتن و کاهش آسیب به پرزها

۵. رژیم غذایی و سبک زندگی

رعایت دقیق رژیم بدون گلوتن پایه و اساس درمان است. افزایش مصرف مواد غذایی غنی از فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها و پروتئین‌های سالم به بازسازی مخاط روده کمک می کند. همچنین کنترل استرس، ورزش سبک و خواب کافی، در ترمیم عملکرد روده نقش مؤثری دارند.

ترمیم و تقویت پرزهای روده در بیماران سلیاکی نیازمند رژیم غذایی بدون گلوتن، مکمل‌های تغذیه‌ای مناسب و در صورت نیاز داروهای حمایتی یا نوین است. پایش منظم پزشکی و رعایت دقیق توصیه‌های تغذیه‌ای به بازسازی بافت روده، بهبود جذب مواد مغذی و کاهش عوارض بلندمدت کمک می کند.

رژیم غذایی بدون گلوتن؛ تنها روش قطعی برای درمان بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به پروتئین گلوتن واکنش نشان می‌دهد و باعث تخریب پرزهای روده باریک می‌شود. تا کنون هیچ داروی قطعی برای درمان این بیماری معرفی نشده و رژیم غذایی کاملاً بدون گلوتن تنها روش موثر برای کنترل علائم، بازسازی پرزهای روده و پیشگیری از عوارض بلندمدت است.

۱. حذف کامل منابع گلوتن

گلوتن در گندم، جو، چاودار و محصولات فرآوری شده از این غلات وجود دارد. رعایت رژیم بدون گلوتن شامل:

حذف نان، ماکارونی، کیک و بیسکوییت‌های معمول

جایگزینی با غلات بدون گلوتن مانند برنج، ذرت، کینوا و جو دوسر بدون گلوتن

دقت در مصرف غذاهای فرآوری شده و آماده که ممکن است حاوی گلوتن پنهان باشند

۲. پیشگیری از آلودگی متقاطع

حتی مقادیر اندک گلوتن التهاب روده و آسیب به پرزها را تحریک می کند. رعایت نکات زیر ضروری است:

• استفاده از ظروف و لوازم آشپزخانه جداگانه برای غذاهای بدون گلوتن
• اجتناب از تماس مستقیم غذاهای بدون گلوتن با سطوح یا ابزار آلوده به گلوتن
• بررسی دقیق برچسب محصولات غذایی

۳. بازسازی روده و بهبود جذب مواد مغذی

با حذف گلوتن، التهاب روده کاهش یافته و پرزهای آسیب‌دیده به تدریج بازسازی می‌شوند. این بازسازی باعث بهبود جذب ویتامین‌ها، املاح و پروتئین‌ها می‌شود و بسیاری از علائم گوارشی و جسمی بیمار بهبود می‌یابد.

۴. ترکیب با مکمل‌ها و حمایت تغذیه‌ای

در دوران شروع رژیم، بیماران ممکن است همچنان دچار کمبود آهن، ویتامین D، کلسیم، فولات و ویتامین B12 باشند. مصرف مکمل‌های مناسب تحت نظر پزشک، روند بهبود و بازسازی روده را تسریع می‌کند.

۵. نظارت پزشکی و پایش طولانی‌مدت

رعایت رژیم بدون گلوتن نیازمند پیگیری مستمر پزشک و کارشناس تغذیه است. پایش سطح آنتی‌بادی‌ها، تراکم استخوان و وضعیت تغذیه‌ای بیمار، از بروز عوارض بلندمدت جلوگیری می‌کند و اطمینان می‌دهد که بازسازی روده به درستی انجام می‌شود.

رژیم غذایی بدون گلوتن تنها روش قطعی و علمی برای درمان بیماری سلیاک است. رعایت دقیق آن، همراه با پایش پزشکی و حمایت تغذیه‌ای، باعث کاهش التهاب، بازسازی پرزهای روده و پیشگیری از عوارض جسمی و گوارشی می‌شود. پایبندی به این رژیم، کلید زندگی سالم و با کیفیت برای بیماران سلیاکی است.

سوالات متداول درباره بیماری سلیاک

۱. بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی بدن نسبت به گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار) واکنش نشان می‌دهد و باعث تخریب پرزهای روده باریک می‌شود. نتیجه، اختلال در جذب مواد مغذی و بروز علائم گوارشی و جسمی است.

۲. علت اصلی ابتلا به سلیاک چیست؟

ترکیبی از ژنتیک، سیستم ایمنی و عوامل محیطی باعث بروز بیماری می‌شود. ژن‌های HLA-DQ2 و HLA-DQ8 نقش مهمی در ایجاد حساسیت نسبت به گلوتن دارند.

۳. علائم شایع سلیاک کدام‌اند؟

علائم شامل اسهال مزمن، نفخ، درد شکم، کاهش وزن، کم‌خونی، خستگی مزمن و اختلال رشد در کودکان است. برخی بیماران ممکن است تنها مشکلات عصبی یا روانی مانند اضطراب و افسردگی داشته باشند.

۴. چگونه بیماری سلیاک تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص شامل آزمایش‌های سرولوژیک (anti-tTG، EMA)، در صورت نیاز بیوپسی روده باریک و بررسی ژنتیکی (HLA-DQ2/DQ8) است. رعایت رژیم بدون گلوتن پیش از آزمایش ممکن است نتیجه را تغییر دهد.

۵. آیا سلیاک درمان دارد؟

در حال حاضر رژیم غذایی بدون گلوتن تنها روش قطعی درمان است. حذف کامل گلوتن باعث کاهش التهاب روده و بازسازی پرزها می‌شود. مکمل‌های تغذیه‌ای و داروهای حمایتی نیز روند بهبود را تسریع می‌کنند.

۶. آیا بیماری سلیاک در کودکان و نوزادان متفاوت است؟

بله، کودکان و نوزادان ممکن است با تاخیر رشد، کاهش وزن، نفخ و اسهال مزمن بروز کنند. تشخیص زودهنگام در کودکان اهمیت زیادی دارد تا از اختلال در رشد و تکامل جلوگیری شود.

۷. عوارض ناشی از بی‌توجهی به سلیاک چیست؟

بی‌توجهی به درمان می‌تواند منجر به کم‌خونی، پوکی استخوان، اختلالات عصبی، ناباروری، مشکلات باروری و حتی افزایش خطر سرطان روده شود.

۸. آیا سلیاک در دوران بارداری خطرناک است؟

اگر بیماری کنترل نشود، ممکن است منجر به سقط، زایمان زودرس، وزن پایین نوزاد و کمبود مواد مغذی مادر شود. رعایت دقیق رژیم بدون گلوتن و پایش پزشکی، خطرات بارداری را کاهش می‌دهد.